Waterzijdig inregelen

Wat is waterzijdig inregelen?

Waterzijdig inregelen is het goed instellen van je centrale verwarming. Een slecht ingeregeld systeem heeft nadelige effecten voor het energiegebruik en het comfort. Normeninstituut NEN zegt dat het jaarlijkse energieverbruik door slecht afgestelde installaties gelijk staat aan het jaarlijkse energieverbruik van een stad als Den Haag. Dat is erg veel. Door een cv-installatie goed in te stellen bespaar je op je energieverbruik en gaat het comfort flink omhoog. Dit geldt voor nieuwe maar ook voor eerder geïnstalleerde ketels.

Waarom waterzijdig inregelen?

De cv-installatie is in de meeste huishoudens (en kantoren) niet optimaal ingesteld. Hierdoor kan het in sommige ruimtes veel te warm zijn terwijl de radiatoren in andere ruimtes juist niet goed warm worden. Dit is ook vaak het geval bij nieuwbouwwoningen. Door waterzijdig in te regelen wordt de warmteafgifte verbeterd en comfort verhoogd. Ook bespaart het op je energierekening.

Verbeterde warmteafgifte

Door radiatoren ‘waterzijdig in te regelen’ stroomt precies de juiste hoeveelheid warm water door alle radiatoren die nodig is om een ruimte optimaal te verwarmen. Hierdoor hoeft de cv minder hard te werken om ruimtes warm te krijgen die eerst niet goed opwarmden. Door deze verbeterde warmteafgifte kan het gasverbruik dalen met 5% tot wel 10%.

Verhoogd comfort

Het comfort van de woning verbetert ook omdat de warmte beter wordt verdeeld tussen alle radiatoren waardoor de woning gelijkmatiger opwarmt. Ook worden kamers niet meer te koud of te warm vergeleken met de rest van de woning. Een bijkomstig voordeel is dat (harde) stromingsgeluiden afnemen omdat er een constantere stroom water door de radiator stroomt.

Wat is een slecht ingeregeld systeem?

Vaak worden de volgende zaken vastgesteld door installateurs. Radiatoren die dichtbij de cv-installatie zijn geplaatst krijgen het snelst en het meeste warm water. De radiatoren die verder van de cv-ketel afstaan krijgen juist te weinig warm water. Deze ongelijkheid veroorzaakt een onprettig binnenklimaat omdat een woning niet gelijkmatig opwarmt en sommige ruimtes helemaal niet verwarmd worden. Daarnaast zorgt dit ook voor een hoog gasverbruik vanwege een verkeerd ingestelde cv-watertemperatuur.

Deze zaken worden door installateurs regelmatig ‘opgelost’ door grotere radiatoren te installeren of de aanvoertemperatuur van de cv-ketel op 80°C of zelfs 90°C te zetten. Dat is volstrekt onnodig en de gasrekening kan in zo'n geval flink om hoog gaan. Bovendien lost een grotere radiator vaak het probleem niet goed op. De oorzaak en oplossing ligt bij het instellen van de radiatoren. Daarom moet een cv systeem waterzijdig worden ingeregeld.

Hoe werkt waterzijdig inregelen?

Bij het waterzijdig inregelen wordt de maximale doorstroomopening van een radiator ingesteld wat ervoor zorgt dat iedere radiator de juiste hoeveelheid water krijgt. Het doel van waterzijdig inregelen is het optimaliseren van het temperatuurverschil van de aanvoerleiding naar de radiator en de retourleiding die het water afvoert naar de cv-ketel. In de meest ideale situatie is de verhouding tussen de temperatuur van het retour- en het aanvoerwater 0,8 (bijv. 50°C aanvoer en 40°C retour. 40/50= 0,8). Een radiator die ver afstaat van de cv-ketel moet een grotere opening hebben dan een radiator die dichtbij de ketel staat. Hierdoor ontstaat er een betere verdeling van warm water tussen alle radiatoren.

Installateurs gaan alle radiatoren in een woning na en stemmen daarbij de afsluiters en regelknoppen nauwkeurig op elkaar af. Professionele bedrijven gebruiken soms sensoren en berekeningen die aangeven hoe radiatoren moeten worden ingesteld, namelijk hoe snel het water in een radiator moet stromen. Er zijn verschillende manieren om radiatoren waterzijdig in te regelen, namelijk:

• de temperatuurmethode;

• de vóórinstelmethode;

• de ultrasoon methode;

• en dynamisch waterzijdig inregelen.

De eenvoudigste manier om dit (zelf) te doen is door de temperatuurmethode te hanteren. Hieronder worden ze verder uitgelegd.

Temperatuurmethode

Deze manier van inregelen heeft de voorkeur en kan goed gedaan worden door een handige doe-het-zelver. Hiervoor zijn handige cv-inregelkits met instructies te koop. Je hebt hiervoor geen speciale apparatuur of gereedschap nodig. Je hebt wel een inbussleutel en een infrarood thermometer nodig. Inbussleutels en infrarood (IR) thermometers zijn te koop bij bouwmarkten en online.

Voor je begint

Een voorwaarde voor het waterzijdig inregelen is dat de radiatoren voorzien zijn van voetventielen of instelbare radiatorknoppen. Zeker bij oudere woningen is dit vaak niet het geval. In dat geval schakel je het beste een professional in om regelbare knoppen te plaatsen aan je radiator.

De cv installatie moet bij deze methode in gebruik zijn. Er zijn twee manieren waarop een radiator op deze manier kan worden ingesteld:

• Via de radiatorkraan. Door de radiator dop eraf te halen kun je het 'binnenwerk' zien. Hier zit een draaischijf die met een speciale inregelsleutel kan worden ingesteld. Het nadeel van deze manier is, is dat elk radiator merk een andere sleutel gebruikt wat het instellen lastig kan maken. Daarnaast hebben niet alle radiatorkranen de mogelijkheid tot inregelen.

• Met het voetventiel. Het voetventiel zit onderaan de radiator in de afvoerleiding. Dit is de 'uitgang' van de radiator waar het water de radiator verlaat. Hoe verder je het voetventiel dichtdraait en de radiator als gevolg minder warm water krijgt, hoe groter het temperatuurverschil wordt maar hoe minder warmte de radiator afgeeft in de ruimte

Als er geen voetventiel is kan de radiator ook worden ingeregeld door de radiatorknop weg te halen en daar de waterstroom te verkleinen of te vergroten. Dit werkt wel minder goed omdat hierdoor de aanvoer van warmte wordt geblokkeerd.

Zo regel je waterzijdig in met de temperatuurmethode

• Door in te regelen bij koud weer krijg je het beste resultaat

• Draai alle radiatoren helemaal open

• Laat de ketel een tijdje stoken door bijvoorbeeld de thermostaat hoger te zetten

• Wacht totdat de radiatoren goed warm zijn

Als alle radiatoren goed warm zijn, meet je met de IR-thermometer de aanvoer- en de retourtemperatuur van alle radiatoren. De aanvoertemperatuur is waar het warme water een radiator binnenkomt. De retourtemperatuur is waar het water de radiator verlaat.

Een tip

Om verkeerde metingen te voorkomen kunt een ondoorzichtig stuk tape of iets vergelijkbaars op een radiator plakken en daar de IR-thermometer op richten. De meting kan namelijk beïnvloed worden door reflectie van het materiaal.

De juiste temperatuur

Als je een radiator waterzijdig gaat inregelen, moet je dit doen op basis van de juiste temperaturen. Wat is de juiste afvoertemperatuur, waarbij het water in een radiator voldoende de tijd krijgt om warmte af te geven aan de ruimte? Het gaat hierbij om de temperatuur van het retourwater. Die moet 20-25% lager zijn dan het aanvoer water.

Groot verschil tussen aanvoer- en retourtemperatuur?

Als het temperatuurverschil tussen de aanvoer en retour bij een radiator te groot is moet je het voetventiel een stukje open draaien met de inbussleutel. Een te groot verschil geeft aan dat het water in een radiator te langzaam stroomt. Hierdoor geeft de radiator meer warmte af dan zou moeten. Hierdoor gaat het water te koud terug naar de ketel.

Klein verschil tussen aanvoer- en retourtemperatuur?

Als het temperatuurverschil te klein is, moet je het voetventiel een beetje dichtdraaien . Dit wordt ook wel 'knijpen' genoemd. Bij een te klein verschil in temperatuur stroomt het water in de radiator te snel. Hierdoor gaat het water te warm terug naar de ketel.

Retourtemperatuur hoger dan aanvoertemperatuur?

Als de retourtemperatuur hoger is dan de aanvoertemperatuur betekent dit dat de radiator verkeerd om is aangesloten. Dit komt helaas regelmatig voor. Het waterzijdig inregelen heeft in dat geval niet veel zin. Het verkeerd om aansluiten is een installatiefout die hersteld moet worden door de vakman die de radiator geplaatst heeft. Is de radiator lang geleden geplaatst of weet je niet meer wie dit heeft gedaan? Schakel ook dan een vakman in om de radiator goed aan te sluiten.

Wees niet te snel met het maken van aanpassingen

Na de eerste aanpassing wacht je ongeveer 10 minuten totdat je opnieuw aanpassingen maakt aan het voetventiel. Breng elke keer kleine veranderingen aan totdat de juiste temperatuurverhouding is bereikt. Iedere verandering heeft namelijk invloed op de hele cv-installatie. Zodra één radiator langzamer doorstroomt, stroomt het water sneller in andere radiatoren.

Als bepaalde radiatoren helemaal koud blijven moet je eerst kijken of de radiatoren wel goed functioneren. Zet eerst alle kranen open, als de radiatoren koud blijven draai je vervolgens alle radiatoren dicht behalve de radiatoren die koud blijven. Als ze dan wel warm worden kunnen ze ingeregeld worden zoals hierboven is beschreven. Als de radiator dan nog steeds koud blijft is er een ander probleem aan de hand. Er kan bijvoorbeeld lucht in de leiding zitten. Een radiator moet dan eerst ontlucht worden.

De vóórinstelmethode

Bij de vóórinstelmethode wordt de instelling uitgevoerd op basis van een leidingnet berekening, karakteristieken van de radiatoren (o.a. vermogen) en inregelvoorzieningen (beoogde temperatuurverschil tussen aan- en afvoer). Een leidingnet berekening geeft weer wat de juiste leiding diameters zijn op basis van de druk, watersnelheid en de opvoerhoogte van de circulatiepomp(en). Deze methode kan gebruikt worden zonder dat de cv-installatie op temperatuur is en wordt meestal gehanteerd door bedrijven.

Niet altijd houden installateurs rekening met de afstand van de radiator tot de cv-ketel. Hierdoor geeft de berekening en de daarop gebaseerde instelling niet altijd de juiste resultaten. Leidingnet berekeningen kunnen lastig zijn omdat het bij bestaande bouw niet altijd duidelijk is waar de leidingen liggen.

De ultrasoon methode

Met de ultrasoonmethode wordt het doorstroomvolume vastgesteld met geavanceerde apparatuur. De afstelling van een radiator wordt bepaald op basis van deze metingen. Deze methode leidt tot nauwkeurige instellingen. Het werkt dus goed maar het is veel werk wat niet nodig is als de temperatuurmethode wordt gebruikt. Daarnaast werkt de ultrasoon methode minder goed met vuil water dan met schoon water. 

Dynamisch waterzijdig inregelen

De bovenstaande methodes worden nu ook wel statisch waterzijdig inregelen genoemd. Veel installateurs bieden tegenwoordig de mogelijkheid om dynamische ventielen te plaatsen op de radiatoren. Deze zorgen ervoor dat de radiator goed ingesteld blijft wanneer er andere radiatoren in het systeem verder open of dicht worden gedraaid.

Dynamische ventielen zijn per stuk ca. 30 euro duurder dan normale instelbare ventielen. Het inregelen kost de installateur minder tijd, waardoor het uiteindelijk goedkoper is. Met name bij grote gebouwen levert het dynamisch inregelen veel tijdswinst op. Een nadeel is dat bij dynamische ventielen de pomp van je cv ketel of warmtepomp harder moet werken, waardoor het iets meer energie kost.

Wat kost waterzijdig inregelen van de cv-installatie?

Het waterzijdig inregelen neemt enkele uren in beslag. De meeste bedrijven brengen ongeveer de volgende kosten in rekening. Tot en met tien radiatoren wordt er een vast bedrag in rekening gebracht van ongeveer €275. Vaak wordt er voor extra radiatoren (dus boven de 10) €25 extra gerekend.

Tips waterzijdig inregelen cv

• Heb je bij het inregelen van de radiator het voetventiel erg ver dicht moeten draaien? En is er veel ruis te horen? Dan is de pomp van de cv-ketel waarschijnlijk te hard aan het draaien. Kijk in de handleiding van de ketel hoe je de pompsnelheid kunt verlagen of eventueel vast kunt zetten op een lager toerental. Sommige ketels hebben meerdere standen, bij andere kan een maximale pompsnelheid ingesteld worden. Hier kun je mee experimenteren totdat er minder ruis is te horen. Let wel: als je de pompsnelheid te laag instelt kan de ketel zijn warmte niet goed meer afgeven waardoor er storingen kunnen ontstaan.

• Dynamische radiatorkranen zijn in woningen vaak niet nodig. Met statische kranen kan een radiator goed waterzijdig worden ingeregeld.

Zelf waterzijdig inregelen of laten doen?

Waar het vroeger nog wel voorkwam dat installateurs dit spontaan aanboden biedt nu vrijwel geen enkele installateur dit uit zichzelf aan. Vermoedelijk uit vrees om ‘duur’ gevonden te worden want het kost namelijk tijd en geld.

Een handige doe-het-zelver met voldoende tijd kan zelf waterzijdig inregelen. Let wel op dat de radiatoren instelbaar moeten zijn via een voetventiel of instelbare radiatorknop en de radiatoren goed aangesloten zijn. Als je besluit dit te laten doen, kies dan een ervaren vakspecialist. Deze vind je in ons vakregister.